Problematyka noweli - tęsknota Skawińskiego za ojczyzną

Najważniejszym problemem poruszonym w Latarniku Henryka Sienkiewicza jest tęsknota za ojczyzną polskiego emigranta, który tułał się po świecie od czterdziestu lat. Główny bohater noweli, Skawiński, mimo że tęskni za krajem, nie do końca uświadamia sobie wielką potrzebę powrotu do ojczyzny czy też kontaktu z polską mową. Opisując burzliwą przeszłość Skawińskiego i jego walkę na wielu frontach świata, autor nie wspomina o tym, że w ten sposób wypełnia zalecenie zawarte w Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza, które mówi o tym, żeby bić się tam, gdzie trwa walka o wolność. A jednak Skawiński realizuje los emigranta politycznego i żołnierza. Latarnik ma potrzebę zbierania wiadomości o tym, co dzieje się w kraju – w noweli mówi się o tym, że w czytanych gazetach szuka wiadomości z Europy i Polski. Wspomina się także o dręczącej starego człowieka nostalgii (tęsknocie za krajem).

Potrzeba myślenia o ojczyźnie została jednak wyparta u Skawińskiego przez dominującą potrzebę odpoczynku po latach niepowodzeń i tułaczki. Momentem przełomowym dla wyjścia na pierwszy plan uczuć patriotycznych jest otrzymanie polskich książek. Skala wzruszenia i wspomnień wywołanych przez lekturę Pana Tadeusza, biblii polskiej emigracji, doprowadza do katastrofy w dosłownym i przenośnym znaczeniu tego słowa. Niezapalenie przez Skawińskiego latarni doprowadza do rozbicia się łodzi o skały, a on sam traci posadę latarnika. Z jednej strony utrata wymarzonej posady jest dla niego tragedią, ponieważ musi powrócić na swój tułaczy szlak, ale z drugiej strony w zakończeniu noweli jest pewien ładunek optymizm:

Otwierały się przed nim nowe drogi tułactwa; wiatr porywał znowu ten liść, by nim rzucać po lądach i morzach, by się nad nim znęcać do woli. Toteż stary przez te kilka dni postarzał się bardzo i pochylił; oczy miał tylko błyszczące. Na nowe zaś drogi życia miał także na piersiach swoją książkę, którą od czasu do czasu przyciskał ręką, jakby w obawie, by mu i ona nie zginęła...

Możemy przypuszczać, że niezależnie od tego, co stanie się z byłym latarnikiem, niezależnie od tego, gdzie rzuci go los, ta książka będzie mu towarzyszyć. Być może ten etap jego drogi będzie szczęśliwszy, ponieważ w pewien sposób w książce, którą trzymał w ramionach, odnalazł ojczyznę i utracone wspomnienie domu.

  Dowiedz się więcej